لاپاراسکوپی آندومتریوز
 
آندومتریوزعبارت است از وجود بافت داخل رحم در خارج از رحم . در این بیماری به علت کاشته شدن این بافت در خارج رحم، خون ریزی های کوچک ایجاد شده و سبب ایجاد درد و چسبندگی می شود. ممکن است این چسبندگی منجر به نازایی شود. شیوع آن در اجتماع 7-10  % است.

علت آندومتریوز چیست؟
تئوری های مختلفی در مورد ایجاد آندومتریوز مطرح شده است که هیچکدام پاسخگوی کامل ایجاد آن نمی باشند. یکی از علل ایجاد کننده آن عوامل ژنتیک هستند. درصورت ابتلای مادر یا خواهر به این بیماری، شانس ابتلا 10-7 برابر می شود. یک سری جهش های ژنی هم از عوامل ایجاد کننده بیماری هستند. ممکن است عوامل ایمنی و التهابی نیز درایجاد آن نقش داشته باشند.
عوامل محیطی، آلوده کننده های محیطی و برخی سموم و آفت کش ها نیز ازعلل به وجود آورنده آندومتریوزهستند.

شیوع بیماری چقدر است؟
این بیماری عمدتا در سنین باروری 45-15 سال رخ می دهد.20-90  درصد زمان مبتلا به درد لگن و ناباروری مبتلا به آندومتریوز هستند. حتی بیماری در نوجوانان و زنان یائسه هم گزارش شده است. روش تشخیص حتمی آن فقط لاپاراسکوپی است.

علائم بیماری چگونه بروز می کنند؟
مهمترین علائم آن قاعدگی های دردناک، مقاربت دردناک، درد مزمن لگن، کم باروری، ناباروری، لکه بینی پیش از آغاز قاعدگی،
کیست پایدارتخمدان، علائم گوارشی مانند اسهال در زمان قاعدگی، دفع مدفوع دردناک در قاعدگی، مدفوع خونی در قاعدگی و حتی انسداد روده و دردهای مبهم لگنی می باشند.

 بسیاری از افرادی که به علت دردهای مبهم به پزشکان متخصص در رشته های مختلف مراجعه می کنند از این بیماری رنج می برند.
به علت گوناگونی علائم، تشخیص این بیماری از زمان ایجاد تا زمان تشخیص، 10-8 سال طول می کشد. درد دوران قاعدگی در این افراد به حدی است که می تواند عملکرد روزانه آنها را مختل کند. در موارد پیشرفته تر این دردها در دوران غیر از قاعدگی هم رخ داده و بیمار مجبور به استفاده از مسکن ها و حتی مخدرها می شود. انتشار این درد متغییر است و ممکن است یک یا دو طرفه باشد.
این بیماری به علت تشکیل کیست تخمدان و دخالت در کارکرد نرمال تخمدان،احتمال انسداد لوله های رحمی، چسبندگی و عدم مناسب بودن محیط رحم برای جایگرینی جنین، سبب کم باروری یا ناباروری می شوند. حتی در موارد منجر به بارداری ، شانس سقط و حاملگی موفق کاهش می یابد.
انتشار بیماری به دستگاه ادراری می تواند سبب ادرار دردناک، ادرار خونی و درد موقع دفع ادرار شوند.
به ندرت آندومتریوز در قسمت های خارج از لگن مثل قفسه سینه، مغز و اندامها رخ می دهد و سبب خون ریزی در این مناطق به صورت دوره ای می شود.

در معاینات بالینی این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟
در برخی از بیماران معاینه بالینی طبیعی است. در برخی دیگر بزرگی تخمدان به صورت یک یا دو طرفه، درد رحم و کف لگن و ناحیه مقعد هنگام معاینه مشهود هستند.

تصویر برداری چه کمکی در تشخیص بیماری می کند؟
هیچ گونه تست آزمایشگاهی وتصویربرداری برای تشخیص قطعی این بیماری وجود ندارد. سونوگرافی ممکن است کیست های تخمدان پایدار را نشان دهند. ممکن است سونوگرافی طبیعی باشد.
امروزه انجام سونوگرافی واژینال و رکتال به تشخیص کمک می کنند. اگر چه از CT-Scan و MRI نمی توان در تشخیص اولیه کمک گرفت ولی پس از تشخیص، ممکن است در صورت دقت و مهارت رادیولوژیست تفسیر کننده، نقشی در تشخیص شدت بیماری داشته باشد.
امروزه برخی آزمایشات خونی مثل  CA.125و CA.9-19 و AMH در تشخیص و پیگیری درمان این افراد کمک کننده هستند ولی حتی در بیماری بسیار شدید ممکن است یافته های آزمایشگاهی و سونوگرافی نرمال باشند.

شدت بیماری چگونه تقسیم بندی می شود؟
بیماری ازنظر شدت به 4 نوع خفیف، متوسط ، شدید و خیلی شدید تقسیم می شود. تشخیص انواع خفیف و متوسط دشواراست چون اغلب نشانه واضحی ندارند و ممکن است 12-8 سال طول بکشد تا به مرحله شدید و خیلی شدید رسیده و شدت علائم و مشکلات بیمار سبب تشخیص آن شود.

طرز تشخیص قطعی بیماری چیست؟

طرز تشخیص آن فقط و فقط لاپاراسکوپی است. لاپاراسکوپی یا جراحی درون بین، دیدن احشاء داخل شکم بوسیله دوربینی با بزرگ نمایی 20-15 برابر است. این دوربین از ناف وارد حفره شکم شده و بوسیله سوراخ های فرعی ابزار و اهرم های فرعی وارد شکم شده و ضمن اتساع حفره شکم با گاز دی اکسید کربن، اعمال جراحی انجام می شوند. با این تکنیک پیشرفته علاوه بر تشخیص بیماری و مشاهده نقاط خون ریزی دهنده، چسبندگی، کیست ها و ضایعات عمقی، می توان در همان مرحله، ضایعات را در برداشت و بیمار را از درد و رنج آسوده ساخت.

مزایای لاپاراسکوپی نسبت به اعمال جراحی باز چیست؟

در اعمال جراحی باز، برشی به صورت عرض یا طولی روی شکم داده شده و عضلات در طول مسیر بریده شده و دست جراح وارد حفره شکم می شود. این کار ممکن است سبب عفونت پس از عمل، درد و چسبندگی و بهبود دیرتر بیمار شوند.
در جراحی لاپاراسکوپی مزایای فراوانی وجود دارند که عبارتند از:
1-    دوران نقاهت بسیار کوتاه و بازگشت به کار و زندگی روزه در حداقل زمان ممکن
2-    درد بسیار اندک پس از عمل جراحی
3-    نداشتن برش روی شکم زیبا بودن ظاهر شکم
4-    دید بهتر جراح و امکان انجام جراحی دقیق تر
5-    عدم ایجاد چسبندگی
6-    عدم ایجاد فتق
7-    عدم ایجاد عفونت
با توجه به کلیه مزایای فوق امروزه سعی می شود حتی القدور از این روش برای جراحی شکم و لگن استفاده شود. گرچه این روش بسیار توصیه می شود ولی به مهارت، تکنیک وابزارجراحی فوق پیشرفته ای نیازدارد.انجام این کار باید فقط توسط افراد متبحرانجام شود.
ولی در درصد کمی از بیمارانی که قبلاً چندین عمل جراحی متعدد روی شکم و لگن آنها انجام شده است، لاپاراسکوپی مقدور نمی باشد.

درمان بیماری چگونه است؟
درمان اصلی بیماری درمان جراحی لاپاراسکوپی است. در این جراحی ضایعات برداشته شده، چسبندگی ها آزاد شده، کیست تخمدان برداشته شده وآناتومی لگن به وضعیت عادی برمی گردد. همین عادی شدن مکان قرار گیری اعضای لگن سبب از بین رفتن درد و بهبود باروری می شود.
در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است مجبور شویم رحم یا تخمدان یا قسمتی از روده را حین جراحی خارج کنیم. تصمیم گیری حین جراحی بر اساس سن و باروری بیمار انجام می شود. در دختر جوان مجردی که بعدها قصد بارداری دارد، اعمال جراحی با حفظ رحم و تخمدان انجام می شوند.در فردی که به تعداد کافی فرزند دارد و شدت بیماری بسیار شدید است، در آوردن رحم و تخمدانها کاری منطقی است.

آیا درمان دارویی در این بیماری نقشی دارد؟
درمان های دارویی بسیار زیادی مانند پروژسترون، دانازول، آمپول های دکاپپتیل ومهار کننده های هورمونی مختلف پیشنهاد شده اند. چون اساس درمان برداشتن بافت مبتلاست، لذا درمان دارویی نقشی در درمان کامل بیماری ندارد. می توان پس از عمل جراحی برای جلوگیری از عود بیماری از مصرف دوره ای قرص های جلوگیری از بارداری استفاده کرد.
بیماران برای تسکین درد خود گاهاً از داروهای ضد درد و ضد التهاب مانند ناپروکسن، مفنامیک اسید و بروفن استفاده می کنند. درد شدید فقط با استفاده مواد مخدر کاهش می یابد.

عود بیماری چگونه است؟
این بیماری تمایل به عود دارد. حتی پس از انجام کامل ترین عمل جراحی و پاکسازی ضایعات، احتمالاً این بیماری در طی سالهای بعد عود خواهد کرد زیرا علت ایجاد کننده ی آنها، عوامل ژنتیک و عوامل محیطی هستند که جدا سازی آنها از بیماران غیر ممکن است. برخی از بیماران به اشتباه تصور می کنند انجام عمل جراحی لاپاراسکوپی بی فایده است چون بیماری عود می کند ولی باید خاطر نشان کرد در صورت کوتاهی و عدم جراحی به موقع، شدت بیماری پیشرفت کرده و عوارض آن افزایش می یابند. لذا جراحی پس ازتشخیص بیماری ضروری است و از شدت عود کاسته و در صورت عود نیاز بیمار سالها پس از جراحی بدون علامت خواهد بود.

لاپاراسکوپی چیست؟
لاپاراسکوپی تکنیکی است که در آن با استفاده از یک دوربین با بزرگ نمایی 20-10 برابر از یک سوراخ 10-5 میلی متری وارد حفره ی شکم شده و تمام احشاء و قسمت های داخل آن قابل بررسی می شوند. تصویر ایجاد شده توسط این دوربین، روی مانیتوری که در مقابل دید جراح قرار دارد نمایش داده می شود. سپس با استفاده از ابزار اهرم مانند دیگری که از سوراخهای 5-3 میلی متری وارد شکم می شوند، عمل جراحی انجام می شود.

مزایای لاپاراسکوپی چیست؟

1- بهبود سریعتر
2- درد کمتر  پس از جراحی
3- بازگشت به کار و فعالیت در مدت کوتاه تر
4- دید بهتر جراح هنگام جراحی
5- عدم ایجاد چسبندگی
6- عدم ایجاد عفونت
7- نداشتن برش جراحی روی شکم از نظر زیبایی
8- عدم ایجاد فتق پس از عمل جراحی
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، انجام همه ی اعمال جراحی شکمی با لاپاراسکوپی مقدور است.