انسداد لوله های رحمی
لوله‌های رحمی یکی از مهم‌ترین اعضای داخل لگن هستند و وظیفه گرفتن تخمک و انتقال آن به داخل رحم را دارند. عمل لقاح هم داخل این لوله‌ها انجام می‌گیرد، بنابراین سلامت لوله‌های رحم تاثیر زیادی در باروری زنان دارد و هر گونه اختلال در لوله‌های رحمی به هر دلیلی می‌تواند منجر به نازایی شود.
لوله‌های رحمی دو عدد است که به نام لوله‌های فالوپ هم خوانده می‌شوند. این لوله‌ها از زوایای طرفی قسمت فوقانی تنه رحم به طول 10 سانتی‌متر خارج می‌شوند و در انتها به شکل شیپوری در می‌آیند و روی تخمدان‌هاقرار می‌گیرند.
لوله رحمی چهار قسمت دارد:
- قسمت داخل جداری به طول یک سانتی‌متر که در ضخامت دیواره رحم است.
- تنگه یا ایسموس که محل اتصال لوله به رحم است.
- آمپول که گشادترین قسمت است و بیش از نصف لوله را تشکیل داده و لقاح در آن صورت می‌گیرد.
- اینفاندیبولوم یا ناحیه شیپوری که وظیفه گرفتن تخمک از تخمدان را دارد.
وجود هر گونه مشکلی در این لوله‌ها یا بروز هر نوع اختلالی در این بخش از بدن می‌تواند می تواند باعث ایجاد چسبندگی شود.
عوامل چسبندگی
- عفونت :
عفونت به واسطه میکروب‌های مختلف می‌تواند باعث التهاب لوله‌ها شود و افرادی که مبتلا به عفونت‌های مکرر و شدید لوله‌های رحمی می‌شوند و به موقع به پزشک مراجعه نمی کنند و تحت درمان قرار نمی‌گیرند، ممکن است دچار چسبندگی و به دنبال آن نازایی شوند.
- IUD:
در کسانی که از IUD استفاده می‌کنند نیز احتمال التهاب‌های لگنی و لوله‌های رحمی بیشتر است. بنابراین میان این افراد هم بیشتر شاهد بروز چسبندگی خواهیم بود و به همین علت در خانم‌هایی که هنوز زایمان نکرده‌اند، IUD را به عنوان روش جلوگیری پیشنهاد نمی‌کنیم. البته باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که همه افراد هم این مشکلات را پیدا نخواهند کرد، ولی توجه به این نکته ضروری است.
- جراحی ها :
از شایع‌ترین جراحی‌ها می‌توان از آپاندیسیت نام برد. عمل جراحی آپاندیسیت به خصوص در کسانی که آپاندیسیت پاره می شود تورم و عفونت شدید در لگن ایجاد میشود، ممکن است باعث ایجاد چسبندگی شود. این چسبندگی ممکن است دو طرفه باشد یا یکطرفه، یعنی در همان سمتی که آپاندیسیت قرار گرفته است. در این صورت چسبندگی لوله‌ها می‌تواند به نازایی ختم شود.
از دیگرجراحی‌هایی که ممکن است باعث چسبندگی شود، جراحی‌هایی است که داخل لگن انجام میشود مانند جراحی کیست تخمدان، فیبروم رحمی و ...
- آندومتریوز :
از علل دیگر بروز چسبندگی که امروزه یکی از بیماری‌های شایع در سراسر دنیا میان زنان است و در ایران هم میزان شیوع آن افزایش یافته، بیماری آندومتریوز است .
در مورد اندومتریوز باید گفت در هر سیکل قاعدگی خونی است که به داخل شکم برگشت پیدا می‌کند؛ بنابراین می‌توان گفت : برگشت خون قاعدگی تقریبا برای تمام خانم‌ها اتفاق می‌افتد، اما اینکه چرا بعضی از افراد در اثر این برگشت خون دچار اندومتریوز می‌شوند و دیگران نمی‌شوند هنوز مشخص نیست.
طی این بیماری، بافت رحم در جای دیگری غیر از رحم از جمله داخل شکم جایگزین خواهد شد و با وجود اینکه اندومتریوز هیچ وقت سرطانی نمی‌شود، اما عواقب بدی برای بیمار به دنبال خواهد داشت. چون در هر جایی که داخل شکم جایگزین شود، همان‌جا می‌چسبد، عمیق و بزرگ میشود و چسبندگی‌های بسیار بدی برای بیمار ایجاد می‌کند. طوری که حتی در مورد بعضی از بیماران می‌گوییم لگن منجمد پیدا کرده و تمام لوله، تخمدان، روده‌ها و رحم چسبندگی بسیار بدی پیدا کرده است.
با بالا رفتن سن ازدواج و عدم تمایل به بارداری احتمال این بیماری افزایش می‌یابد. ابتلا به چنین بیماری‌ای می‌تواند از عوامل مهم چسبندگی و نازایی باشد.
علایم چسبندگی لوله های رحمی
چسبندگی لوله های رحمی علامت خاصی ندارد و بیماران اغلب به صورت ثانویهبه پزشک مراجعه می‌کنند؛ ثانویه با دردهای شدید یا ثانویه با نازایی و...
علایم ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند یا طی چند سال به وجود آیند؛درد لگنی فزاینده هنگام عادت ماهانه، خصوصا روزهای آخر، گاهی درد لگنی ممکن است در هر زمانی رخ دهد، درد هنگام مقاربت جنسی، لکه بینی قبل از عادت ماهانه، گاهی وجود خون در ادرار یا مدفوع ، کمردرد و درد همراه با انقباضات روده‌ای
تشخیص
هیستروسالپنگوگرافی HSG
از طریق عکس رنگی که کمی هم دردناک است می توان مسیر لوله های رحم و خود رحم را دید و شکل رحم را تشخیص داد. یکی اینکه آیا این رحم دچار ناهنجاری است یا خیر؟ آیا این لوله های رحمی دچار انسداد هست یا خیر؟
در این روش با قراردادن لوله باریکی در دهانه لوله رحم و تزریق ماده رنگی و همزمان گرفتنعکس می‌توان از عبور مایع از لوله‌های رحمی و رها شدن آنها در حفره لگن که دلیل بازبودن لوله‌هاست اطلاع حاصل کرد.
هیستروسونوگرافی
این روش همانند عکس رنگی است با این تفاوت که با قراردادن لوله باریکی در دهانه لوله رحم و تزریق سرم نرمال سالین ، همزمان سونوگرافی انجام میشود می‌توان از عبور مایع از لوله‌های رحمی و رها شدن آنها در حفره لگن که دلیل بازبودن لوله‌هاست اطلاع حاصل کرد.
درمان
هیستروسکوپی
با روش هیستروسکوپی که یک روش آندوسکوپی تشخیصی داخل رحمی است، تحت شرایط بیهوشی عمومی و باوسیله تلسکوپ مانندی که از طریق دهانه رحم وارد حفره میشود، رحم از نظر وجود انواع چسبندگی‌های داخل رحمی بررسی میشود. این روش همچنین کاربرد درمانی دارد.
لاپاراسکوپی
اگر چسبندگی در اطراف لوله باشد، با عمل جراحی لاپاراسکوپی می‌توان آن را باز کرد. برخی خانم‌ها بعد از باز کردن چسبندگی‌ها باردار می‌شوند با لاپاراسکوپی حفره ی شکم دیده می شود و داخل حفر ها و لگن با بزرگنمایی چند برابر مشاهده می گردد و تشخیص داده می شود که آیا لوله رحمی مشکل دارد یا مخاط داخل لوله های رحمی دچار مشکل است.
لاپاراسکوپی تکنیکی است که در آن با استفاده از یک دوربین با بزرگ نمایی 20-10 برابر از یک سوراخ 10-5 میلی متری وارد حفره ی شکم شده و تمام احشاء و قسمت های داخل آن قابل بررسی می شوند. تصویر ایجاد شده توسط این دوربین، روی مانیتوری که در مقابل دید جراح قرار دارد نمایش داده می شود. سپس با استفاده از ابزار اهرم مانند دیگری که از سوراخهای 5-3 میلی متری وارد شکم می شوند، عمل جراحی انجام می شود.
اگر چسبندگی باشد، سعی می‌کنیم تا حد امکان آن را آزاد کنیم، اما اگر مژک‌ها داخل لوله‌ها و رحم خیلی آسیب دیده باشند، نمی‌توانیم کار زیادی انجام دهیم و باید بیمار را برای استفاده از روش‌های کمک باروری بفرستیم.
