IVFیا لقاح آزمایشگاهی یکی از روشهای کمک باروری می باشد. در این روش اسپرم و تخمک درخارج از بدن و در آزمایشگاه جنین شناسی با یکدیگر لقاح داده می شود و بعد از تشکیل رویان یا جنین چند سلولی به داخل حفره رحم انتقال داده می شود تا ادامه مراحل رشد را داخل رحم بگذراند .
موارد انجام IVF :
- کم بودن تعداد اسپرم ها یا تحرک کم اسپرمها
- زیاد بودن شکل های غیر طبیعی اسپرم ها
- انجام عمل وازکتومی به هر علتی
- اندومتریوز و چسبندگی های حفره لگنی در خانمها
- در صورت شکست بیش از 3 مرتبه IUI
- کیفیت پائین تخمک به علت سن بالا
- ناتوانایی جنسی مرد ( ناتوانی در نعوظ ) و بیماریهای سیستمیک مثل دیابت
- اختلالات ساختمانی آلت تناسلی
- فلج اندام تحتانی مرد
- مشکلات تخمک گذاری در زنان
- واژینیسموس ( انقباض غیر ارادی عضلات واژن ) که مانع رابطه جنسی می شود.
- در افرادی که احتمال انتقال اختلالات ژنتیکی به فرزندانشان وجود دارد که در این حالت PGS یعنی بررسی جنین از نظر ژنتیکی بر روی جنین ها انجام می شود تا حامل اختلال ژنتیکی نباشد .
- مشکلات لوله های رحمی در خانمها مثل چسبندگی و انسداد لوله ها ، برداشتن لوله به دنبال بارداری خارج از رحم ، بستن لوله های رحمی به علت روش پیشگیری از بارداری و ...
- نازایی با علل ناشناخته که در 10 % موارد اتفاق می افتد که علت مشخصی برای نازایی پیدا نمی شود .
- وجود آنتی بادی علیه اسپرم
IVF و نحوی انجام آن :
در ابتدا از زوجین شرح حال کامل گرفته می شود و تست ها و آزمایشهای تشخیصی شامل آزمایشهای کامل و هورمونی زوجین ، سونوگرافی شکم و لگن خانمها ، هیستروسالپنگوگرافی ( عکس رنگی ) خانمها برای مشخص شدن وضعیت لوله ها و اسپرموگرام آقایان برای بررسی تعداد ، شکل و حرکت اسپرم به عمل می آید تا علت نازایی مشخص شود .
مرحله بعدی انجام سونوگرافی واژینال روز 3-2 سیکل برای خانم جهت بررسی رحم و تخمدانها و شروع داروهای محرک تخمک گذاری می باشد .
در صورت محیا بودن شرایط داروهای تحریک تخمک گذاری تجویز می شود ، باتجویز داروهای باروری تعداد بیشتری از فولیکول های تخمدان نسبت به سیکل طبیعی رشد یافته و به بلوغ نهایی می‌رسند و زمینه برای جمع اوری تعداد تخمک بیشتر فراهم می آید.با افزایش تعداد تخمک‌های جمع‌آوری شده تعداد جنین‌های حاصل افزایش یافته و در نهایت شانس باروری افزایش می‌یابد.معمولا چند سونوگرافی از زمان شروع داروها تا مشخص شدن روز عمل برای بررسی سایز فولیکول انجام می شود ، پس از رسیدگی کامل فولیکولها وقتی به سایز 20-18 میلی متر برسند برای آزاد شدن آنها، هورمون HCG تزریق میشود. حدود ۳۶ بعد از تزریق HCG، تخمک‌گذاری رخ خواهد داد.بعد از تزریق خانم آماده عمل خواهد شد .
مرحله بعدی گرفتن تخمک ( عمل پانکچر ) است . خانمها روز عمل باید ناشتا باشند ، بعد از آماده سازی در اتاق عمل و گرفتن یک بیهوشی عمومی سطحی ، پزشک متخصص زنان از طریق دستگاه سونوگرافی و یک سوزن باریک و بلند از انتهای واژن بیمار به تخمدانها دسترسی پیدا کرده و مایع فولیکول ها به کمک دستگاه ساکشن داخل لولهای استریل جمع آوری می شود و در آزمایشگاه جهت پیدا کردن تخمک بررسی می شوند ، معمولا تخمک داخل مایع فولیکولی با چشم غیر مسلح دیده می شود ولی جهت دقت بیشتر و برای جلوگیری از خطا از طریق میکروسکوپ مایع ها بررسی و تخمک ها جدا شده و داخل محلول دیگر نگهداری می شوند . در صبح روز انجام گرفتن تخمک نیاز است که همسر بیمار یک نمونه اسپرم تازه را تحویل آزمایشگاه جنین شناسی بدهد ، بهتر است نمونه گیری در محل آزمایشگاه در ظرف استریل جمع آوری گردد. بعد از نمونه گیری مایع منی مورد آنالیز و بررسی قرار می گیرد و بعد از مراحل شستشو اسپرمهای با کیفیت بالاتر جداسازی شده و جهت لقاح آماده می گردد.
مرحله بعدی لقاح و رشد جنین در محیط آزمایشگاه می باشد. بعد از آماده سازی اسپرم و تخمک در کنار یکدیگر داخل ظرفهای مخصوص( انکوباتور CO2 ) که شبیه رحم مادر می باشد ،گذاشته می شود تا اسپرم به داخل تخمک نفوذ کرده و آن را بارور کند . صبح روز بعد جنین شناس وضعیت لقاح را بررسی می کند و در صورت بارور شدن 24 ساعت دیگر جنین ها داخل انکوباتور قرار می گیرند تا مراحل رشد سلولی را طی کنند و آماده انتقال به رحم مادر گردند. معمولا انتقال جنین ها در مرحله 10 سلولی ، مورولا و بلاستوسیت انجام می پذیرد .
مرحله بعدی انتقال جنین به داخل رحم می باشد . تشکیل شدن جنین و تعداد و کیفیت آنها بستگی به تعداد و کیفیت تخمک و اسپرم دارد . اگر تعداد جنین های تشکیل شده با کیفیت خوب زیاد باشد ، با توجه به نظر زوجین تعدادی از آنها که قابلیت این را دارند که در شرایط فریز خراب نشوند ، فریز می شوند و داخل تالکهای ازت با دمای زیر 200 درجه نگهداری میشود و معمولا تا بیش از 10 سال هم می توان جنین های فریز در تالک های ازت نگهداری کرد.
در روز انتقال جنین دیگر نیاز به بیهوشی و جراحی نخواهد بود ، در روز انتقال تعدادی جنین معمولا بین 3-1 تا توسط کاتتر باریک پلاستیکی داخل حفره رحم تزریق می شود ، معمولا بین 20 دقیقه تا چند ساعت بعد از انتقال جنین بیمار در ریکاوری می ماند ولی تاثیر استراحت بر افزایش میزان باروری یافت نشده است .
کارهای لازم بعد ازIVF:
به علت بیهوشی ممکن است عوارض بعد از بیهوشی مثل تهوع ، سردرد و سرگیجه و... وجود داشته باشد که طبیعی است .
رژیم غذایی مایعات و پرهیز از غذاهای نفاخ و غذاهایی که باعث یبوست می شود.
مقداری خونریزی یا لکه بینی طبیعی خواهد بود و این خونریزی از محل سوزن خواهد بود و ربطی به دیواره رحم ندارد
معمولا از فردای روز عمل برای بیمار پروژسترون به صورت شیاف و آمپول تجویز می شود تا رحم جهت لانه گزینی جنین آماده شود و در صورت بارداری ، حفظ شده و از سقط جلوگیری به عمل آید و به کاهش انقباضات رحمی کمک می کند.
در صورت بروزعلائم زیر بعد از عمل پانکچر پزشک خود را در جریان قرار دهید :
- درد شدید شکمی یا تورم شکم
- تهوع شدید و استفراغ بی وقفه
- دمای بدن بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
- مشکل در دفع ادرار یا دفع ادرار دردناک
- خونریزی شدید واژن
- ضعف و بی حالی شدید
- تنگی نفس و تنفس مشکل
توصیه های پس از انتقال جنین :
- 3-2 روز اول بعد از انتقال از فعالیت های شدید که باعث خستگی مفرط می شود ، بپرهیزید.
- پرهیز از مصرف سیگار ، قهوه و الکل
- پرهیز از قرار گرفتن در شرایط پر استرس و اضطراب آور
- خودداری از بلند کردن اجسام سنگین
- رژیم غذایی معمولی داشته باشید ، تاثیر ماده غذایی خاصی بر افزایش میزان نتایج مثبت کشف نشده است.
- تزریق آمپول یا استعمال شیاف پروژسترون
- نگران سرفه و عطسه کردن نباشید ، جنین داخل پرزهای رحم قرار گرفته است و سرفه و عطسه کردن تاثیری بر خروج جنین از رحم نخواهد داشت .
حدود 14 روز پس از انتقال جنین آزمایش خون بارداری ( B-HCG ) درخواست خواهد شد ، امکان مشخص شدن باداری با تستهای خانگی ( بیبی چک ) میسر نخواهد بود .
در صورت بارداری هورمون پروژسترون ادامه خواهد یافت و در ادامه روند بارداری پزشک با توجه به شرایط بارداری تصمیم به ادامه یا قطع آن خواهد گرفت .
در صورت عدم بارداری پرونده پزشکی مجدد توسط پزشک متخصص زنان و جنین شناسی بررسی خواهد شد تا علت شکست IVFمشخص و در سیکل بعدی موانع برطرف شود.
احتمال بارداری در هر سیکل از IVF 40-30 درصد می باشد و عواملی از جمله سن ، کیفیت اسپرم و تخمک ، کیفیت جنین بر این احتمال موثر خواهد بود .
